روزی که دولت کودتا قصد داشت دانشجویان را بترساند
تاریخ انتشار: ۱۶ آذر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۵۵۲۳۱۲
به گزارش خبرنگار تاریخ خبرگزاری آنا، اعتراض دانشجویان در ۱۶ آذر ۱۳۳۲ به ورود معاون رییس جمهور آمریکا بود و نقطه اوج آن را می‌توان در اشغال لانه جاسوسی آمریکا در ۱۳ آبان ۱۳۵۸ مشاهده کرد.
جنبش دانشجویی را می‌توان در سه مرحله چنین تبیین کرد. در مرحله اول، جنبش دانشجویی با جریان روشنفکری پیوند خورده و از این منبع برخاسته و به آن وابسته است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
در مرحله دوم و با اوجگیری انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۶ و ۵۷، جنبش روشنفکری و دانشجویی که خود را پیشتاز جنبش سیاسی میپنداشت، ناگهان خود را عقب مانده یافت. حرکت عظیم مردم در اعتراض علیه رژیم، خرده احزاب و گروههای سیاسی و نیز جریان روشنفکری و جنبش دانشجویی را به تعجب واداشت و آنان را به اعلان موضع فراخواند. در این شرایط و احوال، جریان روشنفکری، عمدتاً کلاف سردرگمی بود که چندان به عمق، گستره و ماندگاری قیام باور نداشت و به گونههای مختلف سعی میکرد که آن را حرکتی کور تعبیر کند. در مرحله سوم، اهمیت و حرمت حرکت سیاسی دانشجویی در آن بود که خود را از بند روشنفکری گسست و از همراهی با مردم، احساس شرم و آزرم نکرد و پا به پای مردم پیش آمد و برای خود افتخاری عظیم در تاریخ سیاسی ایران کسب کرد.
به مناسبت روز دانشجو با «دکتر مصطفی جوان» پژوهشگر تاریخ معاصر ایران گفت‌وگو داشتیم که در ذیل می‌خوانید.
** زمینه‌ها و بستر‌های شکل گیری ۱۶ آذر ۱۳۳۲ چه بود؟
برای پاسخ به این سوال باید به ریشه‌های این اتفاق پرداخت. در این راستا ما باید به شیوه حکومتی استبدادی پهلوی و وابستگی به کشورهای آمریکا و انگلیس بپردازیم. کشور ایران در طول تاریخ بنا به علل سیاسی، اقتصادی و استراتژیک همواره مورد توجه کشورهای استعماری بوده است. در دوره معاصر نیز موارد ذکر شده باعث توجه آمریکا و انگلیس به ایران شده بود. سیاستمداران انگلیس و ایالات متحده برای حفظ منافع و سلطه خود بر منطقه، در به قدرت رساندن و تثبیت رژیم پهلوی از هیچ اقدامی غفلت نورزیدند.
سیاستمداران انگلستان، رضا خان را طی کودتای ۱۲۹۹ به قدرت رساند. وی نیزدر دوران سلطنتش سیاست‌های آنها را دنبال کرد و پس از اتمام تاریخ مصرف توسط متفقین از پادشاهی عزل و به جزیره موریس تبعید شد.
تقویت بیش از اندازه ارتش، کنترل مجلس و دولت، ستیز با مذهب و نهاد‌های مذهبی، از بین بردن نهاد‌ها و شخصیت‌های مستقل، سرکوب ایلات و عشایر، توقیف مطبوعات از جمله مهم‌ترین اقدامات استبدادی رضاشاه در دوران سلطنتش بود.
متفقین پس از تبعید رضاخان، فرزندش محمدرضا ۲۲ ساله را به سلطنت رساندند. در واقع ایران دوره محمدرضا، حافظ منافع غرب و آمریکا و سد آهنینی در برابر نفوذ کمونیسم محسوب می‌شد. عوامل مذکور باعث شده بود رژیم پهلوی اهمیت زیادی برای برای آمریکا و انگلیس داشته باشد و از دست دادن چنین پایگاه مهمی در منطقه خاورمیانه برای آنها بسیارخطرناک بود.
با ملی شدن صنعت نفت معادلات شاه و حامیان وی به هم ریخت. ملی شدن صنعت نفت، اتفاق ناخوشایندی برای شاه و کشورهای استعماری بود. آنها که به هیچ روی حاضر نبودند از نفت ایران و منافع اقتصادی حاصل از آن چشم بپوشند، به شدت به مخالفت با ملی شدن پرداختند. تهدید دولت مصدق به حمله نظامی، طرح دعاوی حقوقی در شورای امنیت و دادگاه لاهه و نیز تحریم اقتصادی، راه‌هایی بود که انگلیس‌ها در مقابله با ملی شدن نفت در پیش گرفتند.
سرانجام امریکا و انگلیس بر سر حذف مصدق به توافق رسیدند و با همکاری عوامل داخلی: شاه و ارتش و اراذل و اوباش موفق شدند دولت مصدق را سرنگون کرده، به نهضت ملی پایان دهند.
** پس از کودتا، سرلشکر زاهدی به قدرت رسید وی چه اقداماتی را به انجام رساند؟
پس از کودتا، سپهبد زاهدی به نخست وزیری رسید. وی یک نظامی مطیع رضا شاه و فردی خشن بود. اولین اقدام وی به راه انداختن فرمانداری نظامی بود. وی به سرکوب تمامی احزاب و جریان‌های سیاسی مخالف شاه برخواست و مطبوعات مخالف را تعطیل کرد. دکتر مصدق و سایر سران دولت وی را دستگیر، محاکمه، زندانی کرد. دکتر فاطمی وزیر امورخارجه دولت مصدق نیز اعدام شد. انتخابات مجلس هجدم با دخالت دربار و در فقدان سایر احزاب سیاسی برگزار شد که نتیجه آن به نفع دولت و کشورهای غربی در جهت حل مساله‌ی نفت بود. در چنین وضعیت اختناقی، ایران و انگلیس رابطه سیاسی خود را تجدید کردند. در واقع آمریکا و انگلیس برای حفظ منافع اقتصادی و سیاسی خود تمام قد به حمایت نظامی و مالی از شاه با هدف سرکوب مخالفان داخلی و مخالفان خارجی کمونیسم پرداختند.
مهم‌ترین اقدام زاهدی، واگذاری نفت ایران به غرب بود. برای رسیدن به این هدف، زاهدی در ۱۲ آذر ۱۳۳۲ تجدید رابطه با انگلستان را رسما اعلام کرد. با فشار‌های غرب، قرارداد نفتی میان ایران و کنسرسیوم بین المللی بسته شد که به سود شرکت‌های تجاری نفتی غرب و به زیان ایران بود. علی امینی، وزیر دارایی وقت قرارداد با کنسرسیوم را به مجلس برد و در مجلس شورای ملی و سنا به نام قرارداد (امینی- پیچ) به تصویب رسید.
در واقع کنسرسیوم، با نادیده گرفتن مبارزات مردم ایران برای ملی شدن نفت باعث پایمال شدن قانون خلع ید و ملی شدن صنعت نفت شد. بنا بر قرارداد کنسرسیوم، هفت شرکت بین‌المللی استخراج نفت ایران را به عهده گرفتند و ایران مالک منابع و صنایع نفتی خود نبود و منافع حاصل از فروش نفت به صورت پنجاه-پنجاه تقسیم می‌شد. تمام تصمیمات مهم مانند تعیین سقف تولید یا قیمت فروش نیز در دست کنسرسیوم قرار گرفت.
** آقای دکتر در رابطه با چگونگی وقوع حادثه ۱۶ آذر ۱۳۳۲ و سرکوب دانشجویان در دانشگاه تهران بفرمایید؟
دانشجویان می‌دیدند که چگونه دولت مصدق طی کودتا سقوط کرد و سران آن اعدام و دستگیر شدند. در این زمان استبداد با حمایت کشورهای بیگانه و خارجی مجددا غلبه کرده بود. در ۱۲ آذر ۱۳۳۲ دولت زاهدی بدون توجه به افکار عمومی و در زیر سایه سنگین فرمانداری نظامی، تجدید روابط سیاسی ایران و انگلیس را اعلام کرد. انتشار این خیر به مانند یک شوک بزرگی بر جامعه و دانشجویان بود. زیرا که اولا قطع رابطه با انگلیس به علت کارشکنی‌های آن و ایجاد بحران مربوط به نفت صورت گرفته بود و ثانیا نقش انگلیس در کودتا آن قدر مشهود و عیان بود که مردم به ویژه قشر فرهیخته و تحصیل کرده را از این دولت منزجر کرده بود؛ لذا با انتشارخبر تجدید رابطه سیاسی ایران با انگلیس، دانشجویان به مخالفت با آن برخواستند و با سردادن شعار و تحصن و اعتصاب در دانشگاه تهران اعتراض خود را با این رابطه اعلام کردند. تظاهرات شدید دانشجویان، رژیم کودتا را بر آن داشت که در آستانه ورود نیکسون معاون رئیس جمهور وقت آمریکا به تهران، اقتدار خود را به آنها نشان داده و از دانشجویان زهر چشمی بگیرد تا ورود نیکسون در کمال آرامش برگزار شود.
در روز دوشنبه ۱۶ آذر نیروهای لشکر ۲ زرهی به دانشگاه تهران به ویژه دانشکده فنی که کانون اعتراضات بود وارد شدند و به زدو خورد با دانشجویان پرداختند. نیروهای گارد به شکلی وحشیانه دانشجویان را که فاقد هرگونه سلاحی بودند به خاک و خون کشیدند. در‌این میان سه تن از دانشجویان دانشکده فنی به نامهای مهدی شریعت رضوی، احمد قندچی، مصطفی بزرگ نیا را به قتل رسانند و نزدیک به سی نفر از دانشجویان به شدت مجروح شدند. خبر این کشتار و هجوم حشیانه به سرعت در خبرگزاری‌های خارجی انعکاس یافت.
رژیم به خاطر هراس از تظاهرات مردم و دانشجویان و تبعات بعدی آن اجازه نداد که هیچ فردی غیر از خانواده‌های شهدای دانشکده فنی در مراسم تشییع شرکت کند. ولی در روز سوم دانشجویان دانشکده فنی-یعنی روز ۱۸ آذر که نیکسون وارد ایران شد هزاران نفر از دانشجویان و مردم با راهپیمایی به سمت امامزاده عبدالله به درگیری با ماموران انتظامی پرداختند که در این میان صد‌ها نفر مجروح و بازداشت شدند.
** آقای دکتر واکنش شخصیت‌های سیاسی به ویژه دکتر شریعتی و دکتر چمران نسبت به کشتارو سرکوب دانشجویان چه بود؟
شهید چمران که خود شاهد این واقعه بوده در رابطه با حادثه ۱۶ آذر می‌نویسد: «وقایع آن روز چنان در نظرم مجسم است که گویی همه را به چشم می‌بینم، صدای رگبار مسلسل در گوشم طنین می‌اندازد، سکوت موحش بعد از رگبار، بدنم را می‌لرزاند، آه بلند و ناله جانگداز مجروحین را در میان این سکوت دردناک می‌شنوم. دانشکده فنی خون آلود را در آن روز و روزهای بعد به رای العین می‌بینم.
دکترعلی شریعتی همسر پوران شریعت‌رضوی در رابطه با برادر همسرش مهدی (آذر) شریعت رضوی و حادثه ۱۶ آذر می‌گوید:
«اگر اجباری که به زنده ماندن دارم نبود، خود را در برابر دانشگاه آتش می‌زدم، همان‌جایی که بیست و دو سال پیش، «آذر» مان، در آتش بیداد سوخت، او را در پیش پای «نیکسون» قربانی کردند! این سه یار دبستانی که هنوز مدرسه را ترک نگفته‌اند، هنوز از تحصیلشان فراغت نیافته‌اند، نخواستند - همچون دیگران - کوپن نانی بگیرند و از پشت میز دانشگاه، به پشت پاچال بازار بروند و سر در آخور خویش فرو برند. از آن سال، چندین دوره آمدند و کارشان را تمام کردند و رفتند، اما این سه تن ماندند تا هر که را می‌آید، بیاموزند، هرکه را می‌رود، سفارش کنند. آنها هرگز نمیروند، همیشه خواهند ماند، آنها «شهید» ند. این «سه قطره خون» که بر چهره‌ی دانشگاه ما، همچنان تازه و گرم است. کاشکی می‌توانستم این سه آذر اهورائی را با تن خاکستر شده ام بپوشانم، تا در این سموم که می‌وزد، نفسرند! اما نه، باید زنده بمانم و این سه آتش را در سینه نگاه دارم.»
انتهای پیام/
منبع: آنا
کلیدواژه: روز دانشجو 1401 16 آذر اشغال لانه جاسوسی آمریکا مصطفی جوان پژوهشگر آمریکا و انگلیس دانشکده فنی دولت مصدق آذر ۱۳۳۲ ملی شدن ۱۶ آذر
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ana.press دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «آنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۵۵۲۳۱۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
اخبار سیاسی ۸ اردیبهشت؛ رقابت‌ها برای ریاست مجلس/تحلیل‌ها از خیزش دانشجویان آمریکایی
«توانمندی‌های صادراتی ایران»، «ابلاغ ۲قانون برای اجرا»، « نشست خبری کاندیداهای زن تهران برای انتخابات مرحله دوم مجلس دوازدهم» و «خیزش دانشجویی ضد صهیونیستی» از موضوعات مهم خبری هشتم اردیبهشت ۱۴۰۳ حوزه سیاست بود که می‌توانید در گزارش زیر مشروح آنها را بخوانید.
به گزارش ایسنا، صبح امروز مراسم افتتاحیه ششمین نمایشگاه توانمندی‌های صادراتی ایران با حضور سید ابراهمی رئیسی برگزار شد.
رئیس‌جمهور در بخشی از اظهارات خود در این مراسم با بیان اینکه «این نمایشگاه فضای رقابتی و یک کنش جمعی ایجاد می‌کند تا برای رفاه اجتماعی از مسیر توسعه تجارت، صادرات و گسترش تعاملات اقتصادی عمل شود»، اظهار کرد: این نمایشگاه موجب ارتقای اقتصادی در کشور، منطقه و برای همه جهان است. این نمایشگاه نشان‌دهنده آن است که جمهوری اسلامی تحریم‌ناپذیر است و هرگز تحریم‌ها در این کشور به نتیجه نرسیده و بعد از این هم به نتیجه نخواهد رسید.
رئیس مجلس شورای اسلامی هم امروز، در نامهای به رئیس دولت سیزدهم ۲ قانون مصوب مجلس را برای اجرا ابلاغ کرد که عبارتند از:
۱- قانون تفسیر ماده (۵) قانون بیمه های اجتماعی کارگران ساختمانی
۲- قانون ارجاع اختلاف بین شرکت مادر تخصصی مدیریت تولید، انتقال و توزیع نیروی برق ایران (توانیر) و شرکت گنت ترکیه به داوری
****
با توجه به اینکه دور دوم انتخابات مجلس شورای اسلامی جمعه، بیست و یکم اردیبهشت ۱۴۰۳ برگزار می‌شود، تبلیغات داوطلبان نمایندگی از یک هفته قبل از تاریخ برگزاری انتخابات انجام خواهد شد.
لازم به ذکر است که بعد از برگزاری دوازدهمین دوره انتخابات مجلس، تکلیف ۲۴۵ کرسی برای ۴ سال آینده مشخص شد و داوطلبان ۴۵ کرسی باقی‌مانده نیز در ۲۱ اردیبهشت برای ۲۲ حوزه انتخاب می‌شوند. انتخابات در هشت حوزه از این ۲۲ حوزه از جمله در حوزه انتخابیه تهران انتخابات به صورت تمام الکترونیکی برگزار خواهد شد.
مدیر کل دفتر امور سیاسی، انتخابات و تقسیمات کشوری استانداری تهران نیز با اشاره به کشیده شدن انتخابات در برخی حوزه ها به دور دوم، یاداوری کرد که ۷۵ هزار نفر از عوامل اجرایی در استان تهران انتخابات ۱۱ اسفندماه ۱۴۰۲ را برگزار کردند.
در آستانه برگزاری دور دوم انتخابات مجلس دوازدهم، نشست خبری انتخاباتی تعدادی از کاندیداهای زن دومین دوره انتخابات مجلس دوازدهم در محل خبرگزاری دانشجویان ایران برگزار شد.
زینب قمصری، سمیه رفیعی و سمیه گلپور سه کاندیدی انتخابات دومین دوره مجلس دوازدهم از حوزه انتخابیه تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس با حضور در خبرگزاری دانشجویان ایران در نشست خبری به تشریح برنامه‌های خود پرداختند و درباره لزوم مشارکت برای دور دوم انتخابات، آسیب شناسی نوسان مشارکت و اهمیت فضای مجازی سخن گفتند.
از طرف دیگر با مشخص‌شدن نتایج انتخابات مجلس دوازدهم در بیشتر کرسی‌های نمایندگی، رقابت‌ها برای ریاست بر قوه مقننه شدت گرفته است که شنیده‌ها از محافل سیاسی و راهروی مجلس از لابی‌های پشت‌پرده و برگزاری جلسات گوناگون حکایت دارد.
برمبنای آنچه برخی منتخبان مجلس آینده میگویند، افرادی چه به صورت مستقیم و چه غیرمستقیم برای ریاست مجلس اعلام آمادگی کردند که از جمله آنان می توان از «محمدباقر قالیباف»، «منوچهر متکی»، «مجتبی ذوالنوری»، «مرتضی آقاتهرانی»، «حمید رسایی» و «حمیدرضا حاجی‌بابایی» نام برد. شنیده‌ها از راهروی مجلس هم نشان می‌دهد این چهره‌ها برای جلب نظر سایر منتخبان، جلساتی برگزار کرده‌اند؛ روندی که در آن، طرح وعده‌هایی برای گرفتن رای از منتخبان مجلس آینده هم دور از ذهن نیست.
****
در پی کسب مدال طلای مسابقات قهرمانی آسیا در دوی ۴۰۰ متر توسط دونده زن ایرانی، سخنگوی دولت این موفقیت را به نازنین‌فاطمه عیدیان تبریک گفت.
علی بهادری جهرمی نوشت: این دختر قهرمان، نمونهٔ جوان ایرانی موفقی است که با انگیزه و تلاش، توکل و ایمان، و حمایت خانواده، یکی پس از دیگری موانع را پشت‌سر گذاشت و حالا در قلهٔ قهرمانی پرچم پرافتخار ایران اسلامی را به اهتزاز درآورده است.
****
با توجه به شکل گیری موج اعتراض دانشجویان در آمریکا به جنایت‌های رژیم صهیونیستی در جریان تجاوز مرگبار به نوار غزه که طی روزهای اخیر در «دانشگاه کلمبیا» در شهر نیویورک آغاز شده است، تعدادی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی با انتشار توییت‌هایی در صفحات شخصی خود، این اعتراضات دانشجویی در آمریکا بیانگر مظلومیت فلسطینیان دانستند.
محمد رشیدی عضو هیات رئیسه مجلس گفت که اعتراضات دانشجویان آمریکایی نسبت به جنایات رژیم صهیونیستی و برخورد شدید با آنها نشان داد که دموکراسی در آمریکا پوشالی و دروغین است و همچنین تفکرات پوسیده دولتمردان آمریکایی تاثیری روی مردم به خصوص آزادیخواهان ندارد.
همچنین روح‌الله متفکرآزاد عضو دیگر هیات رئیسه مجلس تاکید کرد که خیزش دانشجویان علیه رژیم صهیونیستی نشان داد که جنایات این رژیم برای دنیا غیر قابل پذیرش است و امیدواریم در نهایت این اتفاق منجر به خیزش جهانی علیه رژیم صهیونیستی شود.
مهدی باقری از دیگر نمایندگان مجلس نیز با اشاره تاثیر عملیات «وعده صادق» بر ایجاد انگیزه در دانشجویان کشورهای دیگر در امید داشتن به مقاومت و ایستادگی در برابر متجاوز، تاکید کرد: هم عملیات «وعده صادق» در ایجاد و افزایش انگیزه دانشجویان دانشگاه‌های مختلف در دنیا در محکومیت رژیم صهیونیستی و حمایت از مردم غزه اثرگذار بوده و هم این اعتراضات موجب ضریب پیدا کردن این عملیات می‌شود.
انتهای پیام
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان بهمثابه یک انتحار اجتماعی است»